Türkiye’de 2022 yılı boyunca sanayi sektörü için elektrik fiyatları üç-dört, doğal gaz fiyatları ise beş katına çıktı. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) elektrik fiyatlarındaki yükselişi, özellikle de Ukrayna’daki savaş yüzünden artan enerji fiyatlarına bağladı. 2022 yılında artan enerji fiyatları, Türkiye çelik sektörü için tüm dengeleri değiştirdi. 2023 yılında yerel enerji fiyatları aydan aya düşmeye başladı ve Mayıs ayında, geçen senenin ortalarında kaydedilen seviyeye döndü. Bu, Türk üreticilerin nihai mamulde kâr marjlarını nispeten normal bir seviyede tutmalarını sağlasa da Türk çelik üreticilerinin dış piyasalardaki rekabetçiliği hâlâ zayıf bir seviyede bulunuyor.
2021’de elektrik ve doğal gaz fiyatları artmadan önce, Türkiye’de çelik üretimi maliyetinde enerjinin payı yüksek fırınlı üreticiler için %10-12, elektrik ark ocaklı üreticiler için ise %6-8 seviyelerinde bulunuyordu. 2022 yılında ise bu oran doğal gaz ve elektrik fiyatlarındaki artış dolayısıyla %18-25’e çıktı. 2022’nin dördüncü çeyreğinde sanayide kullanılan doğal gaz fiyatı %50-60’tan fazla artışla 1.000 metreküp için 19.750 TL’ye çıktı. Elektrik fiyatları da bu doğrultuda yükseldi. EPDK’nın kararına göre sanayide kullanıma yönelik elektrik fiyatları %50 artışla 4,4-4,8 TL/kWh seviyesine çıktı.
Türkiye’de limana teslim ücreti dahil inşaat demiri (elektrik ark ocaklı) üretim maliyet tablosu
2022 yılının sonbahar aylarında sektörün temsilcileri Türkiye hükümetine yüksek elektrik fiyatlarıyla mücadele etme ve ihracatçıların rekabet gücünü koruma çağrısında bulundu. Aralık ayının sonunda EPDK 2023 yılında sanayide kullanılan elektrik fiyatlarının %16 düşürüleceğini duyurdu. EPDK aynı zamanda serbest piyasadaki maksimum elektrik fiyatını da 4,8 TL/kWh seviyesinden 4,2 TL/kWh seviyesine indirdi.
Bu yılın Ocak ayında, serbest piyasadaki fiyatlar üzerinden tüketim yapan sanayi kuruluşları için elektrik fiyatlarında %7-12 indirim yapılsa da bu indirim yüksek üretim maliyetlerinde önemli bir düşüş getirmedi. Şubat ayında enerji fiyatlarında küresel olarak görülen düşüş ve depremlerden dolayı Türkiye’de tüketimin düşmesi sanayide kullanılan doğal gaz fiyatlarının %30’dan fazla düşüşle 1.000 metreküp başına 11.900 TL seviyesine inmesine neden oldu. Sanayide kullanılan elektrik fiyatları ise aynı doğrultuda %15-20 düşüşle 2,8-3,2 TL/kWh bandına indi.
Mart ayında ise doğal gaz fiyatı %19 düşüşle 1.000 metreküp başına 9.500 TL’ye indi. Endüstriyel kullanıcılar için elektrik fiyatı %20-25 düşüşle 2,1-2,3 TL/kWh seviyesine indi. Enerji fiyatlarındaki düşüş sayesinde Mart ayında çelik üretim maliyeti 20$/mt azalsa da hurda fiyatları aynı ayda ortalama 25$/mt arttığı için bu düşüş Türk üreticileri çok rahatlatmadı.
1 Nisan’da Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) büyük işletmeler için toptan doğal gaz fiyatını önceki aya kıyasla %20 daha düşürdü. Bu, 2023 yılında sanayide kullanılan doğal gaz maliyetinde görülen üçüncü düşüş oldu. Elektrik fiyatlarına ise aynı tarihte tüm tüketiciler için %15 indirim yapıldı.
Mayıs ayında BOTAŞ toptan doğal gaz fiyatlarını büyük işletmeler için değiştirmedi ve aynı ayda Türkiye’deki hammadde fiyatları baskı altında kaldı. Seçimler öncesinde satışlar durduğu için Mayıs ayı nihai mamul ticareti açısından nispeten durgun geçti.
Türkiye’de hammadde fiyatlarının ve enerji fiyatlarının düşmesi üreticilerin ham çelik üretim maliyetini Nisan ayında %7-13, Mayıs ayında ise %6-7 düşürmesini sağladı. Mayıs ayında yüksek fırınlarda ham çelik üretim maliyeti, sabit giderler hariç olmak üzere 440-450$/mt seviyesine inerken elektrik ark ocaklarında ham çelik üretim maliyeti 450-460$/mt bandına geriledi. Bu gelişme Türk üreticilerin rekabet gücünü artıracak ve daha esnek fiyat politikalarına olanak tanıyacak. SteelOrbis’e göre Nisan-Mayıs döneminde Türkiye’de toplam çelik üretim maliyetinde enerji fiyatlarının payı yüksek fırınlar için %10-13’e (2022’nin ikinci yarısında %15-19), elektrik ark ocakları için %9-12’ye (2022’nin ikinci yarısında %13-23) düştü.
Türkiye’de inşaat demiri (elektrik ark ocaklı üretim) FOB bazında ihracat kâr marjı
Türkiye’de elektrik ark ocağı üretimli inşaat demiri maliyeti Mayıs ayında 35$/mt düşüşle 610-620$/mt FOB bandına indi. Bu ay fiyatların sertçe düşmesinden dolayı ortalama inşaat demiri fiyatları 45$/mt düşüşle 640-650$/mt FOB bandına geriledi ve Türkiye’de elektrik ark ocaklı inşaat demiri üreticilerinin FOB bazında kâr marjı 30$/mt düştü.
Türkiye’de limana teslim ücreti dahil sıcak rulo sac üretim maliyetleri
Bu yılın Nisan-Mayıs döneminde Türkiye’de yüksek fırınlarda sıcak rulo sac üretim maliyeti, enerji ve hammadde fiyatlarındaki düşüş nedeniyle 120$/mt gerileyerek 620$/mt fabrika çıkışı bandına indi. Elektrik ark ocağında sıcak rulo sac üretim maliyeti ise 615$/mt seviyesinde yer aldı.
SteelOrbis verilerine göre, 2022 yılında Türkiye’nin uzun ve yassı mamul ihracatı %20 azalarak 15 milyon mt seviyesinde kaydedildi. Bu seviye son 5 yılın en düşük seviyesi oldu. İhracattaki düşüşte artan enerji maliyetlerinden dolayı rekabet gücünün azalması rol oynadı. Ülkede çelik ithalatı ise yüksek seviyelerde yer almaya devam etti. Türk çelik sanayinin kapasite kullanım oranı, üreticilerin üretimlerini azaltması veya durdurması sonucu %75’ten %60’a indi.
2023 yılında şimdiye kadar, enerji fiyatlarındaki ciddi düşüşlere rağmen, Türk çelik üreticilerinin ihracat satışlarında gözle görülür bir canlanma olmadı. Küresel piyasalar durgun ve Türkiye’nin ihracatı yalnızca birkaç pazarla sınırlı. Türkiye’de çelik mamul ithalatı ilk defa bu kadar belirgin bir şekilde arttı. SteelOrbis verilerine göre, bu yılın ilk çeyreğinde Türkiye’nin çelik mamul ithalatı önceki çeyreğe kıyasla %22 ve yıllık bazda %9 artışla 4,2 milyon mt seviyesinde yer aldı. İhracat ise çeyreklik bazda %21 ve yıllık bazda %49 düşerek 2,2 milyon mt oldu.
İhracat pazarlarında, Kuzey Afrika ve Asya ile olan rekabetin orta vadede de devam etmesi bekleniyor. İç piyasada ise deprem bölgesi için açıklanan ve başlaması beklenen inşaat projeleri sayesinde biraz umut var. Yine de bu konuyla ilgili izlenecek yol halen net değil ve yüksek ihtimalle seçim sonuçları ile hükümetin orta vadede atacağı ekonomik ve finansal adımlara bağlı olacak. Türk çelik üreticilerine göre söz konusu inşaat projelerine yaz sonundan önce başlanması beklenmiyor.
Nisan ve Mayıs aylarında enerji fiyatlarında ve üretim maliyetlerinde gözlenen düşüşler, nihai mamul fiyatlarındaki düşüş daha fazla olduğu için, Türk çelik üreticilerine pek bir fayda sağlamadı. Mevcut ekonomik belirsizlik sebebiyle Türkiye’de yarı ve nihai mamul satışları durgun seyrediyor ve ihracat yapılamaması da piyasayı olumsuz etkilemeye başladı. Üreticilerin küresel piyasada tekrar rekabetçi olabilmesi için fiyatlarını biraz daha aşağı çekmesi gerekiyor. Enerji fiyatları ve maliyetlerdeki düşüş üreticilere genel olarak fiyatlarında daha esnek olma imkânı sunuyor ama yine de seçenekleri kısıtlı.
