17 Temmuz tarihinde Rusya, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından Türkiye’ye tahıl ihraç etmesine olanak sağlayan Tahıl Koridoru Anlaşması'ndan çekildi. Söz konusu anlaşma 2022 yılının Temmuz ayında imzalanmıştı. Bu açıklamanın ardından Rus askeri kuvvetleri Ukrayna’nın başlıca tahıl ihracat merkezleri olan Odesa ve Mykolaiv’i bombalayarak çok sayıda tahıl, depolama tesislerindeki ekipman ve sivil altyapıyı tahrip etti. Rusya’nın bu hareketine karşılık olarak, Ukrayna Savunma Bakanlığı 21 Temmuz tarihinden itibaren halihazırda Rusya’ya veya Rusya'nın işgal ettiği Ukrayna limanlarına giden veya gelen tüm gemilere “ilgili tüm risklerle birlikte askeri kargo taşıyor” muamelesi yapılacağını açıkladı. Bu durumun Rusya’nın başlıca limanları olan Novorossiysk (Karadeniz'de) ve Rostov, Taganrog’dan (Azak Denizi’nde) kalkan gemilerin çelik ve hammadde nakliyatındaki riskleri önemli ölçüde artırması bekleniyor. Söz konusu koşullar altında gemi sahipleri çelik ve hammadde satıcıları için Ağustos ayı sevkiyatlarına yönelik navlun oranlarını artırdı. SteelOrbis’in edindiği bilgilere göre başta Türkiye olmak üzere Rusya çıkışlı çelik alıcıları daha büyük sonuçlarla karşılaşabilir.
Türkiye kütük piyasasındaki oyuncular, sevkiyatlarda çoğunlukla Novorossisk, Rostov ve Taganrog limanları kullanıldığından, konuyla ilgili olası gelişmeleri değerlendiriyor. Kaynakların çoğu, gemi sahipleri çok daha büyük risklerle karşı karşıya kalacağından navlun oranlarının yakın zamanda artacağını düşünüyor. Tedarikçilere göre Rostov’dan Türkiye'nin kuzeyine 3.000-5.000 mt’luk kütük kargosu için navlun 22-26$/mt ve bazı durumlarda 30$/mt oranlarında yer alıyor. Ancak bugün itibarıyla bazı aracı kuruluşlar navlunu 30-33$/mt’a yükseltti. Bir kaynak, “Gemi sahipleri navlunun Ağustos ayından itibaren yükseleceğini söylüyor,” dedi. Novorossyisk’den yapılan sevkiyatlarda ise 5.000 mt’luk kargo için navlun 22-23$/mt, 10.000 mt’luk kargolar için ise 18-19$/mt ve bazı durumlarda 20-22$/mt oranlarında yer alıyor.
Navlunun yanı sıra sigorta konusunda da sıkıntılar yaşanabileceği düşünülüyor. Bir tüccar, “Bazı sigorta şirketleri gemiyi sigortalamayı reddedebilir. Koruma ve tazminat sigortası yapan bazı şirketler gemilerinin yükleme faaliyetleri için Rusya’ya gitmelerine izin vermeyebilir,” şeklinde konuştu. Diğer kaynaklar ise bazı kargoların sigortasız bir şekilde nakledilebileceğini düşünüyor. Bir tüccar, “CIF bazındaki fiyattan alım yaparsanız tüm sorumluluk satıcıya ait ancak CFR bazından alım yaparsanız alıcı sigortayı karşılayacağından gümrükte sigorta belgesini sunmanız gerekir,” dedi.
Öte yandan bazı piyasa oyuncuları söz konusu durumun faaliyetleri üzerindeki etkilerini değerlendiriyor ancak henüz büyük bir etkisi olmayacağını düşünüyor. Türk bir kütük tedarikçisi, “O kadar kolay etkilenmeyeceğiz çünkü savaş zaten sigorta ve navlunu riske atıyor. Çok büyük sorun çıkacağını sanmıyorum ama bazı gemilerin batacağı kesin,” şeklinde konuştu.
Rusya hammadde ihracat piyasasında Karadeniz’den gerçekleştirilen sevkiyatlara yönelik risklerin artması da tartışma konusu. Geçtiğimiz iki haftada Karadeniz’den İtalya’ya 30.000 mt’luk pik demir taşıyan büyük gemiler için navlun iki hafta önce kaydedilen 40$/mt ve bir ay önce kaydedilen 50$/mt’dan 25-30$/mt’a kadar düştü. Türkiye’ye orta tonajlı kargolar için navlun 20$/mt ve büyük tonajlı kargolar için daha düşük oranlarda bildirilirken, söz konusu oran iki hafta önce 30$/mt'du. Pik demir ticareti yapan bir kaynak, “Rusya’nın anlaşmadan çekilmesi ciddi bir mesele, navlunun önümüzdeki haftadan itibaren artacağını düşünüyorum. Geçtiğimiz haftalarda gördüğümüz düşük oranlar kalmayacak,” dedi. Bununla birlikte, genellikle Novorossiysk limanından sevk edilen Donbass çıkışlı bir pik demir kargosunun Türkiye’ye 330$/mt FOB seviyesinden satıldığına dair söylentiler var. Bu bilgi henüz teyit edilemezken, fiyatın CFR bazındaki karşılığının ne olacağı ve sigortaya yönelik risklerin nasıl giderileceği belirsizliğini koruyor. Bir kaynak, “Her zaman olduğu gibi malzeme tüccarın elinde kalabilir,” dedi.
